Het eiland van Brienenoord is een klein getijdenpark in een rivierdelta dat geen vaste menselijke bewoners kent. Beheerders en recreanten van dit getijdenpark hebben in de loop der tijd verschillende vreemde planten- en diersoorten op het eiland geintroduceerd, terwijl enkele andere soorten zich hier spontaan gevestigd hebben. Sommige exoten gedijen opvallend goed en zijn zeer zichtbaar aanwezig. Anderen leiden een meer verborgen bestaan.

In het kader van het meerjarige kunstproject Waterwerken verbleef Frank Bruggeman in de zomer en herfst van 2022 regelmatig op Brienenoord en bestudeerde de exotische eilandbewoners, die overigens geenszins uniek zijn voor Brienenoord. De Schotse hooglander, Brienenoords grootste en meest zichtbare exoot, wordt bijvoorbeeld ook op het eiland Tiengemeten gehouden. Op beide eilanden, hemelsbreed nog geen 20 kilometer van elkaar verwijderd, hebben de Schotse hooglanders tot taak om de graslanden een beetje kort te houden en opschietende zaailingen van wilgen en andere bomen weg te vreten. Op Pfaueninsel in Berlijn wordt diezelfde taak vervuld door een ander exotisch rund, namelijk de Aziatische waterbuffel.

In zijn hoedanigheid als botanicus en tuinman ging Bruggemans belangstelling in eerste instantie uit naar de plantaardige exoten op Brienenoord. De grootste concentratie en diversiteit daarvan bevindt zich op het complex van de Volkstuinvereniging Van Brienenoord. Het betreft tuinplanten als roos, bamboe, vijg en rabarber. Buiten dit complex komen verspreid op het eiland invasieve exoten voor als late guldenroede (Solidago gigantea) en reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera), de eerste oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika, de laatste uit de Himalaya. De aanwezigheid van deze indringers is op Brienenoord nog niet problematisch maar zou dat in de toekomst wel kunnen worden. Zo is op Tiengemeten vooral de late guldenroede uitgegroeid tot een ware plaag. De soort verdringt diverse inheemse wilde planten en blijkt zelf nauwelijks te bestrijden.
Een ander mogelijk probleem op Brienenoord is de aanwezigheid van zowel de beruchte Japanse duizendknoop (Fallopia japonica) als de Chinese bruidssluier (Fallopia baldschuanica). Al langer is bekend dat deze planten spontaan met elkaar kunnen kruisen. Sinds kort is het product van deze kruising, Fallopia × conollyana, echter ook op diverse plaatsen in Nederland in het wild aangetroffen, wat er sterk op wijst dat de hybride zich vooral door zaden verspreidt. Als dat inderdaad het geval is zou de concurrentiekracht van deze hybride wel eens die van de duizendknoop kunnen overtreffen.

The island of Brienenoord is a small tidal park in a river delta that has no permanent human residents. Over time, managers and recreationists have introduced various exotic plant and animal species on the island, while a few exotics have spontaneously settled here. Some exotic species thrive remarkably well and are very visible. Others lead a more hidden existence.

As part of the Water Works art project, Frank Bruggeman was a regular visitor of Brienenoord in the summer and autumn of 2022, where he studied its exotic species. These species are by no means unique to Brienenoord. For example, the Scottish Highland cow, Brienenoord’s largest and most visible exotic animal, is also residing on the island Tiengemeten. On both islands, less than 20 kilometers away from each other in a straight line, Scottish Highland cows are keeping the grasslands short and eat away sprouting willows and other trees. On Pfaueninsel (Peacock Island) in Berlin, the same task is fulfilled by another exotic bovine, the Asian water buffalo.

Being a botanist and a gardener as well, Bruggeman was especially interested in exotic plant life on the island of Brienenoord. The greatest concentration and diversity of introduced plant species can be found on the premises of the Allotment Garden Association of Brienenoord. This concerns typical garden plants such as rose, bamboo, fig and rhubarb. Outside the allotment garden complex, in a few scattered places on the island, invasive species such as giant goldenrod (Solidago gigantea) and Himalayan balsam (Impatiens glandulifera) can be found. The presence of these invasive plants is not yet a problem on Brienenoord, but could become so in the future.
On the island Tiengemeten, for example, giant goldenrod has become a real plague. The species has been found to outcompete various native wild plants, while effective control methods on Tiengemeten are very limited. Another potential threat for Brienenoord is the presence of both the troublesome Japanese knotweed (Fallopia japonica) and the Russian vine (Fallopia baldschuanica). It has been known for some time that hybridization can occur between these species. Recently, however, seedlings of this hybrid (Fallopia × conollyana), have been found in the wild in several places in the Netherlands. If the hybrid indeed proves to spread by seeds mainly, its invasive success could exceed that of Japanese knotweed.

Al bij zijn eerste bezoek aan het eiland viel het Bruggeman op dat de wandelpaden bezaaid waren met drollen van de Schotse hooglanders. Hoewel hij als beeldend kunstenaar doorgaans zoekt naar een plantaardige invalshoek, begon bij Bruggeman al snel het idee te rijpen op Brienenoords iets met de alom aanwezige koeienvlaaien te doen. Daarbij bestaat zo’n vlaai uit niets anders dan de onverteerde resten van planten die de darmen van de koe zijn gepasseerd, waardoor elke vlaai dus in wezen een plantaardig voortbrengsel van Brienenoord is. Vele honderden koeiendrollen werden door Bruggeman verzameld en nadien verwerkt in twee werken.

Het eerste werk bestaat uit koeiendrollen die op ooghoogte op boomstammen zijn geplakt. Het hoeft geen betoog dat het een lichtelijk bizarre interventie is om een drol op een plaats te fixeren waar die drol langs natuurlijke weg nooit terecht kan komen. Maar hetzelfde kan gezegd worden van veel Brienenoordse exoten, die alleen door of dankzij menselijke interventie op het eiland verzeild zijn geraakt. Het grappige is dat een exoot die geen inheemse soorten verdringt, en zich ondertussen gewoon vermeerdert en verspreidt, op enig moment zelf als inheems zal worden beschouwd. Dat is bijvoorbeeld gebeurd met de fazant. Ons natuurbeeld is zodanig verschoven dat dit als het ware fazant-inclusief’ is geworden. Als er over veertig jaar nog steeds Schotse hooglanders op Brienenoord grazen, zal waarschijnlijk iedereen vinden dat die runderen bij het beeld van Brienenoord horen. Daarentegen blijft een koeiendrol hoog op een boomstam, hoe je het ook wendt of keert, altijd iets kunstmatigs en onnatuurlijks.

Already on his first visit to the island, Bruggeman noticed that the hiking trails were scattered with turds from the Scottish Highland cows. Although he usually makes plant-based installations and artworks that reflect on botanical life, Bruggeman soon developed the idea of doing something on Brienenoord with the omnipresent cow patties. Of course a cow pattty is nothing more than the undigested residue of plant matter that has passed through the animal’s gut, so each patty can be seen as a plant-based product of Brienenoord. Many hundreds of cow patties were collected by Bruggeman and subsequently incorporated into two works of art.

The first work consists of some cow patties glued to tree trunks. It goes without saying that it is slightly bizar to fix a turd at eye level on a trunk, as that turd can never end up there in a normal or natural way. But the same can be said of many of Brienenoord’s exotic species, who only ended up on the island through or thanks to human intervention. The funny thing is that an exotic that does not outcompete native species, and in the meantime simply multiplies and spreads, will itself be considered indigenous at some point.This happened, for example, with the pheasant. Over time our view of Dutch nature has become, so to speak, ‘pheasant-inclusive’. If Scottish Highland cows are still grazing on Brienenoord in forty years’ time, everyone will probably consider those cattle a very natural thing. On the other hand, a cow turd high on a tree trunk, no matter how you look at it, always remains something strange and artificial.

Het tweede werk bestaat uit een tijdelijk onderkomen voor een nieuwe eilandexoot, die Bruggeman voornemens is om in het voorjaar van 2023 op Brienenoord te introduceren. Bij de bouw van dit onderkomen werden zelfgemaakte stenen en dakpannen gebruikt, vervaardigd uit koeiendrollen. Het onderkomen is bestemd voor de Japanse kwartel (Coturnix japonica). Die vogel leeft in het wild in Japan, Korea en delen van Oost-Siberië en Mongolië. In het najaar trekken de meeste Japanse kwartels naar zuidwestelijk China, Vietnam, Laos en Cambodja om daar te overwinteren. Al vele honderden jaren wordt de Japanse kwartel echter ook in gevangenschap gehouden, met name voor de eieren- en vleesproductie. De gedomesticeerde Japanse kwartel is nauwelijks nog in staat zichzelf langs natuurlijke weg voort te planten. Hoewel het loslaten van deze kwartels op Brienenoord zou kunnen worden beschouwd als een daad van faunavervalsing, is de impact van een exoot die binnen een generatie weer uitsterft verwaarloosbaar klein.

The second work is a temporary shelter for a new island exotic, which Bruggeman wants to introduce on Brienenoord in the spring of 2023. Self-made bricks and roof tiles, made from cow dung, were used in the construction of this shelter. The shelter is intended for the Japanese quail (Coturnix japonica). In the wild this bird lives in Japan, Korea and parts of eastern Siberia and Mongolia. Most Japanese quails are migratory birds that flock to southwestern China, Vietnam, Laos and Cambodia during the winter. For many hundreds of years, the Japanese quail has also been kept in captivity, mainly for egg and meat production. The domesticated Japanese quail is hardly able to reproduce naturally. Introducing the domesticated quail on Brienenoord could be regarded as an act of intentional ecosystem disruption, though a species that becomes extinct on the island within a generation, will not have a harmful impact.